کاشی کاری قاجاری

کتاب کاشی کاری قاجاری 

کاشی‌کاری در ایران، به ویژه در دوره قاجار، به عنوان یکی از شاخص‌ترین عناصر تزئینی در معماری مساجد، آرامگاه‌ها و بناهای عمومی شناخته می‌شود. استفاده گسترده از کاشی در این دوره به دلایل عملی همچون فراوانی مواد اولیه، مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی و امکان تعمیر و نگهداری آسان، و نیز دلایل زیبایی‌شناختی مانند تنوع در طرح و نقش و قابلیت بیان ایده‌ها بوده است.

کاشی‌کاری نه تنها به عنوان پوششی مقاوم برای بناها عمل می‌کرده، بلکه به عنوان ابزاری برای تجلی هنر و زیبایی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفته است. نویسنده کتاب حاضر با هدف معرفی کاشی‌کاری دوره قاجار و اصطلاحات رایج در این هنر، به بررسی انواع طرح‌ها و نقوش کاشی‌ها پرداخته و تلاش کرده است تا به طور مختصر به این موضوعات بپردازد.

نویسنده در بخش پیشگفتار کتاب کاشی‌کاری دوره قاجار، به بررسی دیدگاه‌های پیشین درباره هنر دوره قاجار و تغییر این دیدگاه‌ها در طول زمان می‌پردازد. او بیان می‌کند که در گذشته، به دلیل تأثیرات تفکر حاکم در دوره پهلوی و کمبود مطالعات جامع، هنر قاجار اغلب نادیده گرفته شده و به عنوان ترکیبی نازیبا از هنرهای گذشته و غرب تلقی می‌شد. اما با گذشت زمان و انجام پژوهش‌های بیشتر، ارزش هنری آثار دوره قاجار بیش‌ازپیش آشکار شده است. نویسنده همچنین به مشکلات موجود در نمایش و نگهداری آثار هنری قاجار در موزه‌های ایران اشاره می‌کند و از جمله این مشکلات، بی‌توجهی به این آثار و استفاده نامناسب از آن‌ها را عنوان می‌کند.

پژوهش این اثر و دشواری‌های آن

مطالعه جامع بر روی کاشیکاری دوره قاجار برای نگارنده، با چالش‌های متعددی همراه بود. کمبود اطلاعات کافی درباره این دوره، خروج غیرقانونی کاشی‌ها، تخریب ناشی از گذشت زمان و بی‌توجهی، تجدید سطوح کاشی‌ها با نمونه‌های جدید و مشکلات مربوط به اخذ مجوز عکاسی از بناهای تاریخی از جمله این چالش‌ها بودند. از این رو پژوهشگر با انجام مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی در تهران و سایر شهرها، به جمع‌آوری اطلاعات درباره کاشی‌کاری دوره قاجار پرداخته است. یکی از چالش‌های اصلی در این پژوهش، تشخیص کاشی‌های اصلی از نمونه‌های تعویضی در بناهایی بود که مرمت شده بود. همچنین، جابه‌جایی و نصب مجدد کاشی‌ها در مکان‌های جدید، کار مطالعه را برای پژوهشگر، پیچیده‌تر کرده بود. با وجود همه این دشواری‌ها، پژوهشگر به نتایج ارزشمندی دست یافته و به اهمیت هنر کاشیکاری در دوره قاجار و مهارت بالای هنرمندان این دوره پی برده است. این پژوهش می‌تواند نقطه‌ای برای شروع مطالعات جامع‌تر و علمی‌تر در این زمینه باشد.