ترومپت
ترومپت
ترومپت یکی از محبوبترین سازهای بادی برنجی است که با صدای روشن، قدرتمند و نفوذکنندهاش در سبکهای مختلفی مثل موسیقی کلاسیک، جاز، پاپ و حتی نظامی کاربرد دارد. این ساز از خانواده برنجیها به شمار میرود و صدایش از لرزش لبها در دهانه آن تولید میشود.
تاریخچه
ریشههای سازهای شبیه ترومپت به حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد برمیگردد، زمانی که از ابزارهایی مثل شاخ حیوانات یا لولههای فلزی برای سیگنالدهی در جنگ، شکار یا مراسم مذهبی استفاده میشد. در مصر باستان، ترومپتهای برنزی و نقرهای در مقبره توتآنخآمون یافت شدهاند. در یونان باستان، سالپینکس نوعی ترومپت مستقیم بود که در مسابقات المپیک نواخته میشد. شوفار، شاخ قوچ یهودیان، هنوز هم در مراسم مذهبی استفاده میشود. در تمدنهای چین، پرو و اسکاندیناوی هم نمونههای مشابهی وجود داشته است.
ترومپت مدرن اما از قرن چهاردهم میلادی به عنوان ساز موسیقی ظاهر شد. در دوره باروک، نوازندگان با تکنیک کلارینو در رجیستر بالا مینواختند و آهنگسازانی مثل باخ از آن بهره بردند. در دوره کلاسیک و رمانتیک، به دلیل محدودیتهای ترومپت طبیعی (بدون والو)، نقشش کمرنگتر شد. اختراع والو در قرن نوزدهم تحولی بزرگ بود و امکان نواختن تمام نتهای کروماتیک را فراهم کرد. از آن زمان، ترومپت به یکی از ستونهای موسیقی جاز و ارکستر تبدیل شد.
اجزا و ساختار
ترومپت از لولهای برنجی به طول حدود ۱.۴۸ متر ساخته شده که دو بار خم میشود و شکلی بیضیمانند پیدا میکند. دهانه آن جایی است که نوازنده لبهایش را قرار میدهد؛ جام دهانه عمیقتر صدای تیرهتری میدهد و سطح آن باید راحت باشد تا لبها خسته نشوند. سه والو پیستونی (یا گاهی روتاری) دارد که هر کدام طول لوله را تغییر میدهند: والو اول یک گام کامل، والو دوم نیمپرده و والو سوم یک و نیم گام پایین میبرند. ترکیب والوها امکان نواختن تمام نتها را میدهد.
اسلاید تنظیم، pitch کلی ساز را تنظیم میکند و بل، انتهای لوله، صدا را شکل میدهد و آن را به بیرون منتشر میکند. لوله سربی و bore استوانهای هم از ویژگیهای اصلی ترومپت هستند که آن را از کورنت (با bore مخروطی) متمایز میکنند. ترومپت B♭ رایجترین نوع است و یک دوم بزرگ پایینتر از نت نوشتهشده صدا میدهد.
نحوه نواختن
نوازنده با لرزش لبها (امبوشور) در دهانه، هوا را به داخل میفرستد و با تغییر تنش لب و فشار هوا، نتهای مختلف از سری هارمونیک تولید میشود. والوها برای پر کردن فاصلههای هارمونیک استفاده میشوند. محدوده استاندارد از F♯ زیر دو میانی تا دو بالای C است، ولی نوازندگان حرفهای با تکنیکهای پیشرفته مثل pedal tone یا رجیستر بسیار بالا، این محدوده را گسترش میدهند.
تکنیکهایی مثل دابل تانگینگ (ta-ka)، تریپل تانگینگ، فلاتر تانگینگ، ویبراتو، گلیساندو و استفاده از میوتها (مثل straight mute برای صدای تیز یا cup mute برای صدای نرم) به تنوع بیان کمک میکنند. تنفس دایرهای هم تکنیکی است که نوازنده بدون قطع صدا، هوا را ذخیره و خارج میکند. تمرین با کتابهایی مثل روش آربان یا مطالعات کلارک، پایه مهارت است.
نوازندگان معروف
لویی آرمسترانگ پدر جاز ترومپت بود و با ایمپرووایزیشنهای درخشانش، این ساز را جهانی کرد. دیزی گیلسپی با رجیستر بالا و پیچیدگی هارمونیک، سبک بِیباپ را پیش برد. مایلز دیویس با phrasing آرام و عمیق، جاز مدرن را دگرگون کرد. مینارد فرگوسن به خاطر نتهای فوقالعاده بالا و انرژی انفجاریاش شناخته میشود. در موسیقی کلاسیک، موریس آندره با احیای کنسرتوهای باروک و نواختن ترومپت پیکولو، جایگاه ویژهای دارد. وینتون مارسالیس هم هم در جاز و هم کلاسیک، یکی از برجستهترین نوازندگان معاصر است. آرتورو ساندوال، هاکان هاردنبرگر و آلن ویزوتی از دیگر ویرتوزهای قرن بیستم و بیستویکم هستند.