فلوت ریکوردر
فلوت ریکوردر
فلوت ریکوردر یکی از قدیمی‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین سازهای بادی چوبی است که با صدای نرم، شفاف و نزدیک به صدای انسانی‌اش، بیشتر در آموزش موسیقی، موسیقی باروک و فولکلور کاربرد دارد. این ساز ساده و قابل حمل، اغلب در مدارس برای آموزش کودکان استفاده می‌شود و برخلاف فلوت عرضی، به صورت عمودی نواخته می‌شود.
تاریخچه
ریشه‌های فلوت ریکوردر به قرون وسطی اروپا برمی‌گردد، هرچند نمونه‌های مشابهی از فلوت‌های عمودی در تمدن‌های باستانی چین، مصر و آمریکا وجود داشته است. در قرن چهاردهم، ریکوردر در متون ادبی و نقاشی‌های اروپایی ظاهر شد و در دوره رنسانس، به یکی از محبوبترین سازهای مجلسی تبدیل گردید. خانواده‌ای از ریکوردرها در اندازه‌های مختلف (از سوپرانینو تا کنتراباس) ساخته می‌شد تا هارمونی‌های کامل ایجاد کنند.
در دوره باروک، آهنگسازانی مثل باخ، هندل، ویوالدی و تله‌مان برای ریکوردر قطعات درخشانی نوشتند و نوازندگانی مثل یوهان کریستیان آن را به اوج رساندند. پس از باروک، با رواج فلوت عرضی و ارکسترهای بزرگ، ریکوردر تقریباً فراموش شد تا اینکه در قرن بیستم، جنبش احیای موسیقی قدیم (Early Music Movement) آن را بازگرداند. آرنولد دولمتش و دیوید مانرو با ساخت ریکوردرهای پلاستیکی ارزان و دقیق، این ساز را به کلاس‌های درس بردند و آموزش موسیقی را دگرگون کردند.
اجزا و ساختار
فلوت ریکوردر از سه بخش اصلی تشکیل شده است: سر (headjoint) که دهانه whistle-like در آن قرار دارد، بدنه (body) با سوراخ‌های انگشتی و پایینی (footjoint) که نت‌های بم را پوشش می‌دهد. طول سوپرانو (رایج‌ترین نوع) حدود ۳۲ سانتی‌متر است و از چوب (مثل افرا، گلابی یا رزوود) یا پلاستیک ساخته می‌شود. دهانه داخلی به شکل beak است و هوا با دمیدن در آن، روی لبه داخلی (labium) جریان پیدا می‌کند تا صدا تولید شود.
هشت سوراخ انگشتی دارد: هفت سوراخ جلو (سه تا برای دست چپ، چهار تا برای دست راست) و یک سوراخ پشت برای شست چپ. برخی مدل‌ها سوراخ دوگانه برای نت‌های فا و فا دیز دارند. ریکوردرهای باروک معمولاً سیستم انگشتی باروک (انگلیسی) دارند، در حالی که مدل‌های آلمانی ساده‌تر هستند اما در نت‌های بالا مشکل intonation دارند. خانواده ریکوردر شامل سوپرانینو، سوپرانو، آلتو، تنور و باس است که هر کدام در کوک‌های مختلف هستند.
نحوه نواختن
نوازنده ریکوردر را عمودی نگه می‌دارد و با دمیدن ملایم در دهانه، هوا را به داخل می‌فرستد. صدا به صورت خودکار و بدون نیاز به امبوشور پیچیده تولید می‌شود، فقط کافی است شدت دمیدن کنترل شود. انگشتان سوراخ‌ها را باز و بسته می‌کنند تا نت‌ها تغییر کنند؛ دست چپ بالا و دست راست پایین قرار می‌گیرد. محدوده سوپرانو از دو بالای دو میانی تا دو بالای فا یا بالاتر است و با overblowing به اکتاو بالاتر می‌رود.
تکنیک‌هایی مثل تانگینگ نرم (tu-ru)، ویبراتو با نفس، گلیساندو با نیمه‌بستن سوراخ‌ها و آرتیکولاسیون‌های مختلف از ویژگی‌های ریکوردرنوازی هستند. در موسیقی باروک، ornamentation مثل trill و mordent بسیار مهم است. ریکوردر برای کنسورت (گروهی) طراحی شده و هماهنگی در intonation نیاز به تمرین دارد. آموزش با متدهایی مثل سوپرانو متد یا کتاب‌های والتر ون هاو شروع می‌شود و کودکان اغلب از ریکوردر پلاستیکی آغاز می‌کنند.
نوازندگان معروف
فرانس بروگن با اجراهای اصیل و پرانرژی‌اش، احیای ریکوردر در موسیقی باروک را رهبری کرد و گروه‌هایی مثل آمستردام باروک ارکسترا را بنیان گذاشت. میشالا پتری با تکنیک بی‌نقص و رپرتوار گسترده، ریکوردر را به سالن‌های بزرگ برد و حتی کنسرتوهای معاصر برایش نوشته شد. پیتر هولتسلاگن در آموزش و نواختن ریکوردر آلتو و باس، استاد بی‌بدیلی بود. در ایران، نوازندگانی مثل سعید نایب‌محمدی ریکوردر را در موسیقی تلفیقی به کار برده‌اند. دنیل بروگن (پسر فرانس) و اریک بوسگراف هم از ویرتوزهای معاصر هستند که با نوآوری در تکنیک و ساخت، ریکوردر را زنده نگه داشته‌اند.