گیتار

گیتار 

گیتار یکی از محبوب‌ترین سازهای زهی جهان است که با شش سیم فلزی یا نایلونی و بدنه‌ای رزونانس‌دار، صدایی گرم، چندلایه و انعطاف‌پذیر تولید می‌کند. این ساز که در انواع آکوستیک، الکتریک، کلاسیک و فلامنکو وجود دارد، از خانواده سازهای زهی زخمه‌ای است و ریشه‌هایش به هزاران سال پیش بازمی‌گردد.

نحوه نواختن

نحوه نواختن گیتار بر پایه زخمه زدن یا انگشت‌گذاری روی سیم‌ها استوار است. نوازنده با دست راست (یا چپ در چپ‌دست‌ها) سیم‌ها را با پیک، انگشتان یا ناخن می‌زند و با دست چپ روی دسته ساز، نت‌ها را با فشار انگشتان روی پرده‌ها انتخاب می‌کند. در گیتار کلاسیک از تکنیک انگشت‌گذاری (fingerstyle) استفاده می‌شود که هر انگشت نقش خاصی دارد؛ شست برای باس، انگشتان دیگر برای ملودی. در گیتار الکتریک، تکنیک‌هایی مانند بندینگ (خم کردن سیم)، همر-آن و پول-آف، ویبراتو و تپینگ رایج است. آکوردها با فشار همزمان چند سیم و ریتم‌های پیچیده با استرامینگ (ضربه‌های ریتمیک) نواخته می‌شوند.

اجزای اصلی

گیتار شامل بدنه (body)، دسته (neck)، سر ساز (headstock)، پرده‌ها (frets)، سیم‌ها و خرک (bridge) است. بدنه در گیتار آکوستیک توخالی و رزونانس‌دار است و سوراخ صوتی (sound hole) دارد؛ در الکتریک معمولاً جامد (solid body) است و صدا با پیکاپ‌های مغناطیسی تقویت می‌شود. دسته از چوب سخت ساخته شده و پرده‌های فلزی روی آن تعبیه شده تا نت‌ها دقیق باشند. سیم‌ها در گذشته از روده حیوانات بودند، اما امروزه نایلون یا فولاد با روکش‌های مختلف استفاده می‌شود. خرک سیم‌ها را به بدنه متصل می‌کند و در گیتار الکتریک اغلب لرزان (tremolo) است.

تکامل گیتار از سازهای زهی باستانی مانند عود عربی، لوت اروپایی و ویهوئلا اسپانیایی آغاز شد. در قرن شانزدهم، گیتار باروک با پنج جفت سیم در اسپانیا رواج یافت. در قرن نوزدهم، آنتونیو د تورز بدنه مدرن آکوستیک را طراحی کرد و شش سیم تک را استاندارد کرد. در قرن بیستم، با اختراع پیکاپ الکتریکی توسط جورج بیوشامپ و آدولف ریکن‌باکر در دهه ۱۹۳۰، گیتار الکتریک متولد شد و لئو فندر با مدل‌های تلفیکن و استراتوکستر در دهه ۱۹۵۰ آن را به اوج رساند. امروزه گیتارهای دیجیتال، MIDI و حتی بدون سر (headless) ساخته می‌شوند.

از نظر اهمیت فرهنگی، گیتار نماد آزادی، شور جوانی و تنوع موسیقایی است. در موسیقی کلاسیک اسپانیایی (فلامنکو)، راک، بلوز، جاز، پاپ، فولک و حتی موسیقی سنتی لاتین جایگاه مرکزی دارد. در اسپانیا با رقص فلامنکو گره خورده، در آمریکا با بلوز دلتا و راک‌اند‌رول هویت یافت و در برزیل با بوسا نوا ترکیب شد. گیتار الکتریک انقلاب موسیقی دهه ۱۹۶۰ را رهبری کرد و نماد اعتراض و خلاقیت شد.

از نوازندگان معروف می‌توان به آندرس سگوبیا اشاره کرد که گیتار کلاسیک را به سالن‌های کنسرت برد، پاکو د لوسیا که فلامنکو را جهانی کرد، جیمی هندریکس که با تکنیک‌های نوآورانه الکتریک را دگرگون ساخت، یا ادی ون هیلن با تپینگ دو دستی. در ایران، نوازندگانی مانند فریدون فربد و کیوان ساکت گیتار را با موسیقی سنتی ترکیب کرده‌اند. گیتار همچنان پرفروش‌ترین ساز جهان است و آموزش آن در میلیون‌ها آکادمی و آنلاین رواج دارد.