موسیقی شناسی تاریخی
هیچ محصولی یافت نشد
موسیقی‌شناسی تاریخی
موسیقی‌شناسی تاریخی یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین شاخه‌های علم موسیقی‌شناسی است که به بررسی موسیقی در بستر زمان می‌پردازد. به زبان ساده، این رشته می‌کوشد بفهمد موسیقی در هر دورهٔ تاریخی چگونه بوده، چرا به آن شکل درآمده، چگونه تغییر کرده و چه ارتباطی با جامعه، فرهنگ، سیاست، دین، فناوری و دیگر هنرها داشته است.
این شاخه از اواخر قرن نوزدهم در اروپا به‌صورت یک رشتهٔ دانشگاهی منظم شکل گرفت. در ابتدا بیشتر تمرکز آن بر موسیقی کلاسیک غربی (از قرون وسطی تا زمان حال) بود؛ یعنی مطالعهٔ آثار آهنگسازان بزرگ، تحلیل دست‌نوشته‌ها و نسخه‌های خطی، بررسی سبک‌ها، فرم‌ها و ابزارهای موسیقی در هر عصر (مثل رنسانس، باروک، کلاسیک، رمانتیک و قرن بیستم).
با گذشت زمان دامنهٔ کارش خیلی گسترده‌تر شد. امروز موسیقی‌شناسی تاریخی فقط به موسیقی هنری غرب محدود نمی‌شود؛ بلکه موسیقی سنتی ایران، موسیقی کلاسیک هندی، موسیقی چینی، موسیقی آفریقایی، موسیقی عامیانهٔ ملل مختلف و حتی موسیقی پاپ و جاز را هم در بر می‌گیرد. در واقع هر نوع موسیقی که در تاریخ بشر وجود داشته باشد، می‌تواند موضوع پژوهش در این رشته باشد.
محققان این حوزه معمولاً با منابع گوناگونی کار می‌کنند: نت‌نویسی‌های قدیمی، رساله‌های نظری موسیقی (مثل کتاب‌های فارابی، ابن‌سینا، صفی‌الدین ارموی یا مراغی در ایران و گویدو دارتزو، زارلینو و روسو در غرب)، نقاشی‌ها و مینیاتورهایی که نوازندگان و سازها را نشان می‌دهند، سنگ‌نگاره‌ها، متون ادبی، سفرنامه‌ها، اسناد درباری و حتی سازهای به‌جا مانده در موزه‌ها.
یکی از کارهای مهم موسیقی‌شناسان تاریخی، ویرایش انتقادی (Critical Edition) آثار قدیمی است؛ یعنی مقایسهٔ همهٔ نسخه‌های موجود یک قطعه، رفع اشتباهات کاتبان و ارائهٔ نسخه‌ای که تا حد ممکن به نیت اصلی آهنگساز نزدیک باشد.
در ایران، موسیقی‌شناسی تاریخی از دههٔ ۱۳۴۰ به بعد با تلاش افرادی مثل محمدتقی مسعودیه، ساسان سپنتا، هوشنگ ظریف و بعدها شاگردانشان به‌صورت جدی پا گرفت. امروز در دانشگاه‌های هنر، تهران و برخی مراکز دیگر درس «موسیقی‌شناسی تاریخی» یا «تاریخ موسیقی ایران و غرب» به دانشجویان کارشناسی و ارشد ارائه می‌شود و پژوهش‌های زیادی دربارهٔ موسیقی دوران ساسانی، موسیقی دستگاهی ایران، تحول ردیف، موسیقی دربار قاجار و خیلی موضوعات دیگر انجام شده است.
به‌طور خلاصه، موسیقی‌شناسی تاریخی مثل یک کارآگاه تاریخ عمل می‌کند که با کنار هم گذاشتن تکه‌های پراکندهٔ شواهد، سعی می‌کند صدای گمشدهٔ گذشته را دوباره زنده کند و به ما بگوید انسان‌ها در هر عصر با موسیقی چه می‌کرده‌اند و موسیقی چه نقشی در زندگی‌شان داشته است.