گیتار کلاسیک

گیتار کلاسیک

گیتار کلاسیک یکی از زیباترین و اصیل‌ترین اعضای خانواده گیتار است که با سیم‌های نایلونی، بدنه‌ای رزونانس‌دار و صدایی گرم، نرم و پر از هارمونیک شناخته می‌شود. این ساز که گاهی «گیتار اسپانیایی» یا «گیتار نایلونی» هم نامیده می‌شود، از خانواده سازهای زهی زخمه‌ای است و برای اجرای موسیقی کلاسیک، فلامنکو و قطعات تکنوازی طراحی شده است.

نحوه نواختن

گیتار کلاسیک کاملاً بر پایه تکنیک انگشت‌گذاری استوار است و استفاده از پیک در آن نادر است. نوازنده ساز را روی پای چپ (یا راست برای چپ‌دست‌ها) قرار می‌دهد و با دست راست، شست (p) برای خط باس، اشاره (i)، میانی (m) و انگشتر (a) برای ملودی و هارمونی استفاده می‌کند. انگشت کوچک معمولاً به کار نمی‌رود. تکنیک‌های اصلی شامل رست استروک (ضربه آرام به پایین)، آرپژ (نواختن نت‌ها به صورت جداگانه)، ترمولو (تکرار سریع یک نت)، لگاتو (همر-آن و پول-آف)، و هارمونیک‌های طبیعی و مصنوعی است. دست چپ روی دسته، نت‌ها را با فشار دقیق روی پرده‌ها انتخاب می‌کند و پوزیسیون‌های بالا (تا پرده دوازدهم و بیشتر) برای قطعات پیچیده استفاده می‌شود. کوک استاندارد آن E-A-D-G-B-E است و کشش سیم‌های نایلونی کمتر از فولادی است، بنابراین فشار کمتری به انگشتان وارد می‌شود.

اجزای اصلی

گیتار کلاسیک شامل بدنه، دسته، سر ساز، پرده‌ها، سیم‌ها، خرک و سوراخ صوتی است. بدنه از چوب‌های رزونانس‌دار ساخته می‌شود؛ صفحه رویی (top) معمولاً از سرو (cedar) یا صنوبر (spruce)، پشت و کناره‌ها از رزوود، ماهون یا سایپرس. دسته پهن‌تر از گیتار آکوستیک فولک است و معمولاً بدون تراس‌رود (تنظیم‌کننده فلزی داخلی) ساخته می‌شود. سر ساز شیاردار است و ماشین‌هدهای کلاسیک با پیچ‌های چوبی یا فلزی سیم‌ها را نگه می‌دارند. پرده‌ها ۱۹ تایی هستند (۱۲ تا تا بدنه متصل می‌شود) و سیم‌ها نایلونی هستند: سه سیم بم با روکش نقره یا برنز و سه سیم زیر شفاف. خرک چوبی است و سیم‌ها به آن گره می‌خورند، نه پین.

تکامل گیتار کلاسیک از گیتار باروک قرن هفدهم آغاز شد که پنج جفت سیم داشت. در قرن هجدهم، شش سیم تک جایگزین شد و فرانسیسکو تارگا و فرناندو سور قطعات مهمی برای آن نوشتند. نقطه عطف در قرن نوزدهم با آنتونیو د تورز بود که ساختار فن‌برِیسینگ (fan bracing) را زیر صفحه رویی ابداع کرد و حجم صدا و پایداری ساز را افزایش داد. این طراحی هنوز استاندارد است. در قرن بیستم، آندرس سگوبیا با همکاری سازندگان مانند رامیرز و هائوسر، گیتار کلاسیک مدرن را تثبیت کرد و رپرتوار آن را با ترانسکریپسیون آثار باخ، آلبنیز و گرانادوس گسترش داد. امروزه سازندگانی مانند گریگ اسمالمن با بدنه‌های کامپوزیتی و لاتیس برِیسینگ (lattice bracing) صدا را بلندتر کرده‌اند.

از نظر اهمیت فرهنگی، گیتار کلاسیک نماد موسیقی کلاسیک اسپانیایی و مدیترانه‌ای است و در کنسرت‌های سالنی، آموزش آکادمیک و موسیقی فیلم جایگاه ویژه‌ای دارد. در اسپانیا با فلامنکو (هرچند فلامنکو تکنیک و ساز متفاوتی دارد)، در آمریکای لاتین با موسیقی چیلینی و برزیلی، و در اروپا با سنت کنسرتی پیوند خورده است. این ساز ابزار آموزش نظم، صبر و دقت است و در کنسرواتوارهای جهان از سطح مبتدی تا دکترا تدریس می‌شود. همچنین در موسیقی درمانی و فولک مدرن کاربرد دارد.

نوازندگان معروف

از نوازندگان معروف می‌توان به آندرس سگوبیا اشاره کرد که گیتار کلاسیک را از کافه‌ها به سالن‌های بزرگ برد، خولیان بریم که با ضبط‌های بی‌نقص باخ را جاودانه کرد، جان ویلیامز (استرالیایی) که با آلبوم‌هایی مانند «اسکای» مرزها را شکست، یا دیوید راسل که تکنیک و احساس را ترکیب کرد. در نسل جدید، آنا ویدوویچ، شاریون ایسابلا و میلوش کاراداگلیچ ادامه‌دهنده راه هستند. در ایران، لیلی افشار و صبا علویانی گیتار کلاسیک را با موسیقی ایرانی تلفیق کرده‌اند و کلاس‌های متعددی برگزار می‌کنند. گیتار کلاسیک همچنان ساز انتخابی برای کسانی است که به دنبال عمق، ظرافت و سنت در موسیقی هستند.