گلستان هنر 15: اردشیر محصص

حقیقتی فراتر از دشواری‌های زیستن در یک کشور را نشانه می‌رفت. در طی بیست سالی که کاریکاتور می‌کشم. اردشیر برایم مهم بوده است. درک جریانی که در کاریکاتور ایجاد کرد ما را به حدودی از هنر می‌رساند که فراتر از تصور کاریکاتوریست‌های ایرانی در سال‌های مختلف بوده است؛ از این رو یافتن سرنخ‌های اهمیت او برایم از همان بیست سال پیش مهم شد. در رشت سال‌های آغاز دهه‌ی هفتاد خورشیدی هنوز می‌شد کتاب‌های اردشیر را در کتابفروشی‌های قدیمی پیدا کرد.
یافتن کتاب‌هایی هم‌چون طرح‌های آزاد، وقایع اتفاقیه و کافرنامه، آن‌هم در یک روز بارانی، یافتن گنجی بود که می‌شد با آن راه و رسم اردشیر را یافت. اما سال‌ها طول کشید تا با کنار هم قرار گرفتن تکه‌های پازل «راز اردشیرشدن» راهی که رفت را درک کنم. راهی که همزمان هم به نحوه‌ی رشد شخصیت اجتماعی هنرمند و هم آموختن فنون و تکنیک هنر وابسته است. اما آن‌چه اردشیر را خاص می‌کند تیزهوشی و پشتکارش در دیدن دورنمایی است که بسیاری در هنر کاریکاتور به آن دست نیافته‌اند. دورنمایی که برای او بسیار نزدیک بود: پیوند کاریکاتور با هنرهای تجسمی و نزدیکی‌اش با رسانه.
در بهمن سال ۱۳۸۲ مقاله‌ای درباره‌ی مادر اردشیر یعنی سرور (مهکامه) محصص در نشریه‌ی سبزینه کادوس (چاپ رشت) نوشتم.
این مقاله را به پیشنهاد مرحوم عمران صلاحی که آن‌زمان در گل آقا با هم همکار بودیم برای اردشیر محصص فرستادم. نه ماه بعد نامه‌ای را به دفتر مجله در رشت فرستاد؛ حال آن‌که من سال‌ها بود از آن شهر مهاجرت کرده بودم. در آن پاکت نامه دستخطی به همراه کپی از چند کار امضاء‌ شده‌اش را که تاکنون دیده نشده بودند برایم فرستاد. نامه‌نگاری من با او ادامه داشت و آخرین باری که برایم نامه فرستاد، کتاب موش و گربه‌اش را برایم امضاء کرده بود. دیدن دستخطش و کارهایی که در پاکت قرمزرنگ می‌فرستاد بیشتر از همیشه من را به او نزدیک کرد. هنرمندی که همواره جایگاه مهمی در قلبم داشت و از اولین کسانی بود که تصمیم گرفته بودم راه و روشش را در زندگی و هنر دنبال کرده و بیابم. بعدتر برای درک فضای کاری‌اش مقالاتی نوشتم تا بیشتر او را بشناسم و پشناسانم. اما اردشیر محصص هنرمندی نیست که بتوان او را با یک مقاله یا یک کتاب شناخت. برای دیدن او باید پا پیش گذاشت؛ لابه‌لای تاریخ، میان صفحاتی از کتاب‌ها و مجلاتی که کارهایش را در خود محفوظ دارند تا بی‌واسطه او را شناخت؛ و در میان کتاب‌ها و نشریاتی که فهرستی از آن‌ها در اين کتاب برای درست‌تر دیدن اردشیر محصص، یگانه نامدار کاریکاتور و طراحی ایران، آورده شده است.
سیدامیر سقراطی     آذر ۱۳۹۳