هنگ (Hang Drum)

ساز هنگ (که گاهی به اشتباه "هنگ درام" نامیده می‌شود) یک ساز کوبه‌ای فلزی است که در دسته ایدفون‌ها قرار می‌گیرد. این ساز بر پایه استیل‌پن (steelpan) از ترینیداد و توباگو ساخته شده و صدایی گرم و هارمونیک تولید می‌کند. مخترعان آن تأکید دارند که آن را "درام" ننامید، زیرا با دست نواخته می‌شود نه با چوبک. 

تاریخچه و منشأ

ساز هنگ در سال ۲۰۰۰ توسط فلیکس رونر (Felix Rohner) و سابینا شارر (Sabina Schärer) در برن، سوئیس اختراع شد. این ساز توسط شرکت PANArt Hangbau AG توسعه یافت و اولین بار در نمایشگاه تجاری فرانکفورت در سال ۲۰۰۱ معرفی شد. نام "هنگ" از واژه‌ای در گویش برنی آلمانی گرفته شده که به معنای "دست" و "تپه" است و به شکل محدب آن اشاره دارد. این نام یک علامت تجاری ثبت‌شده PANArt است.

توسعه هنگ در چند نسل انجام شد:

• نسل اول (۲۰۰۱–۲۰۰۵): با مقیاس‌های متنوع الهام‌گرفته از موسیقی قومی.
• نسل دوم (۲۰۰۶–۲۰۰۷): با پوشش برنجی و تغییرات ساختاری.
• هنگ انتگرال (۲۰۰۸): با مقیاس واحد و بهبودهای رزونانسی.
• هنگ انتگرال آزاد (۲۰۱۰): بدون حلقه برنجی و تنظیم متغیر.

تولید هنگ در دسامبر ۲۰۱۳ متوقف شد و PANArt به سمت ساخت سازهای جدید مانند Gubal، Hang Gudu و دیگر سازهای "پنگ" حرکت کرد که برای موسیقی improvised جمعی طراحی شده‌اند. علاقه جهانی به این ساز منجر به تولید سازهای مشابهی به نام "هندپن" (handpan) توسط شرکت‌های دیگر شد.

اجزای اصلی

هنگ از دو نیمه پوسته فلزی تشکیل شده که به هم چسبانده می‌شوند و فضای توخالی ایجاد می‌کنند. اجزای اصلی عبارتند از:

• سمت بالا (Ding): مرکز آن یک نت اصلی دارد که با چکش‌کاری ایجاد شده، و اطراف آن ۷ یا ۸ فیلد تن (tone fields) در الگوی زیگزاگ قرار گرفته‌اند. این سمت مانند هارپ یا زنگوله صدا می‌دهد.
• سمت پایین (Gu): سطحی صاف با سوراخی گرد یا بیضی در مرکز که نت باس تولید می‌کند. لبه Gu هنگام ضربه نت بالایی با sustain طولانی ایجاد می‌کند.
• ابعاد کلی: قطر ۵۲ سانتی‌متر، ارتفاع ۲۴ سانتی‌متر، با شکل لنز محدب که به عنوان رزوناتور هلمهولتز عمل می‌کند.

نحوه ساخت

هنگ از دو نیمه پوسته فولادی عمیق‌کشیده‌شده و نیتریده‌شده ساخته می‌شود. فرآیند ساخت شامل موارد زیر است:

• پوسته‌ها از ورق فولادی ساخته و با گاز نیتریداسیون سخت می‌شوند تا دوام داشته باشند.
• دو نیمه در لبه به هم چسبانده می‌شوند تا فضای توخالی ایجاد شود.
• در نسل دوم، پوشش برنجی آنیل‌شده روی سطح و حلقه برنجی دور محیط اضافه شد.
• در مدل انتگرال، سوراخ Gu بیضی‌شکل شد، مرکز Ding با بافت برنجی لاک‌خورده و انتقال‌های نرم بین Ding و فیلدهای تن ایجاد شد.
• در مدل انتگرال آزاد، حلقه برنجی حذف شد و Ding با سه گنبد افست (triple dome) بدون پوشش برنجی ساخته شد. هر ساز شماره‌گذاری و امضا می‌شود. این فرآیند دستی و دقیق است و هر ساز منحصربه‌فرد است.

روش نواختن

هنگ معمولاً روی زانو نواخته می‌شود و با دست و انگشتان (نه چوبک) زده می‌شود تا صدایی نرم و گرم تولید کند. تکنیک‌ها عبارتند از:

• ضربه به فیلدهای تن در سمت Ding: نت‌ها در الگوی متقاطع از پایین به بالا مرتب شده‌اند، که اجازه می‌دهد با تعویض دست چپ و راست، مقیاس بالا یا پایین بروید. هر فیلد تن شامل نت اصلی، اکتاو و پنجم کامل بالای آن (دوازدهم) است که بسته به محل ضربه، برجسته یا خاموش می‌شود.
• سمت Gu: سوراخ آن رزونانس هلمهولتز ایجاد می‌کند (مانند غاتام یا اودو). با ضربه به لبه، نت بالایی (مانند F یا F♯) تولید می‌شود. می‌توان با مسدود کردن جزئی سوراخ با دست یا پا، رزونانس‌های همدل ایجاد کرد.
• تکنیک‌های پیشرفته: مالش دست برای صدای شکرمانند، نواختن مانند کاسه آوازخوان با پوست یا کمان، یا تغییر pitch مانند درام سخنگو با دمپینگ. تمرکز روی تأثیر کلی صدا است، نه نت‌های دقیق.

کوک کردن

کوک هنگ با چکش‌کاری دستی انجام می‌شود و روی تأثیر کلی صدا تمرکز دارد، نه نسبت‌های دقیق فرکانسی. فرآیند شامل:

• چکش‌کاری مرکز Ding و فیلدهای تن برای تنظیم نت اصلی، اکتاو و پنجم.
• تنظیم سوراخ Gu برای رزونانس هلمهولتز (مثلاً نت D2 در مدل‌های بعدی)، با تغییر شکل به بیضی در مدل انتگرال برای تنظیم پارشیال‌ها (مانند D5، F5، F♯5).
• در مدل انتگرال آزاد، بدون دستگاه الکترونیکی کوک می‌شود و pitch Ding حول D3 متغیر است. مدل‌های اولیه از مقیاس‌های قومی الهام می‌گرفتند، اما مدل‌های بعدی به یک مقیاس استاندارد محدود شدند. کوک نهایی دستی و بدون ابزار الکترونیکی دقیق است.

نت‌ها و مقیاس‌ها

نت‌ها هارمونیک کوک می‌شوند و شامل نت اصلی، اکتاو و پنجم هستند. مقیاس‌ها بسته به نسل متفاوت است:

• نسل اول: تا ۴۵ مدل صوتی الهام‌گرفته از مقیاس‌های قومی مانند Aeolian، Akebono، Hijaz یا Pygmy. معمولاً ۸ فیلد تن (یا ۷/۸ در مدل‌های Low Hang با Ding در F3، E3 یا E♭3).
• نسل دوم: Ding در D3، با نت‌هایی مانند A3، A4، D4 و ترکیب‌های هفت فیلد تن.
• مدل انتگرال: مقیاس واحد: D3 (Ding)، A3، B♭3، C4، D4، E4، F4، A4 (هفت فیلد تن).
• مدل انتگرال آزاد: مشابه انتگرال، اما با pitch Ding متغیر حول D3. Gu معمولاً نت باس مانند D2 تولید می‌کند و لبه آن نت‌های بالایی مانند F یا F♯.