منتخب الاثار: گزیده‌ای از آثار ثلث‌نویسان ممالک اسلامی

یکی از خصوصیاتی که آدمی را نسبت به موجودات دیگر متمایز می‌سازد تشخیص ظرافت، احساس، حُسن و جمال است. همین احساس و شناخت است که پدیده‌ای را به عنوان هنر هویدا می‌نماید. صدور قطعات دل‌انگیز و روح‌بخش خط و نقاشی و شعر و موسیقی و ... از دست سحرآفرین استادان مجرب و زبردست، او را چنان مجذوب و مسرور می‌سازد که مدتی در حالت شادمانی به سر می‌برد.

بی‌شک پیدایش خط از بزرگ‌ترین رویدادها و اختراع‌های بشری است که انسان به کمک آن توانست حاصل افکار و اندیشه‌های خود را منتقل کند تا ضمن رسیدن به عالی‌ترین مراحل ترقی و تکامل، میراثی گرانبها از خود بر جا گذارد.

خوشنویسی یکی از هنرهای اصیل و کهن ماست که قدمت آن به چند قرن می‌رسد. این هنر که از یک سو، همقدم با عشق و ذوق و از سوی دیگر، دمساز علم و دانش است. هنرمند با تلفیق این دو ویژگی می‌تواند در طریق فضیلت و کمال انسانی گام گذارد. از آنجا ‌که زیبایی‌خواهی در نهاد همگان نهفته است، هنگامی‌که این نیاز فطری و درونی به اوج خود برسد ذوق و استعداد را شکوفا می‌سازد و با اندیشه‌های الهام گرفته از طبیعت و ماورا به شکل اثر و هنر آشکار می‌شود.

آثار خوشنویسی که زینت‌بخش ابنیه‌ی باستانی، کتابخانه‌ها و موزه‌های جهان است، از جمله هنرهای زیبایی به شمار می‌رود که در ارضای حس زیبایی‌خواهی و جمال‌طلبی سهم عمده‌ای را دارد.

هرچند اختراع‌های گوناگون و روزافزون، صنایع ظریف را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و کثرت تنوع آنها توجه انسان را به خود جلب می‌کند، لیکن خوشنویسی هنری نیست که با پیشرفت علم و صنعت از شأن و منزلت آن کاسته شود و یا زیبایی آن مورد تقدیر و تحسین انسان قرار نگیرد. در واقع، این هنر پدیده‌ای است که از ذوق و احساس آدمیان سرچشمه گرفته است.

در باب فضیلت و شرافت نویسندگی، پروردگار باری‌تعالی تعلیم خط و کتابت را به خود نسبت می‌دهد و بدان بر بندگان خود منت می‌نهد و در کتابش، قرآن کریم، اشاره می‌فرماید: «اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ» و از حیث اهمیت و سودمندی قلم نیز می‌فرماید: «ن وَالْقَلَمِ وَ مَا يَسْطُرُون». به عبارتی، این جمله آشنای ماست: سوگند به قلم و آنچه می‌نویسد.

حمد و ثنا پروردگاری را که این بنده‌ی حقیر و فانی را توفیق عنایت فرمودند تا این مجموعه را که با استعانت از تجربیات استادان معظم و محترم در این زمینه و همیاری ایشان و با اقتباس از کتاب‌ها و نشریه‌های منتشر شده از سوی کشورهای مختلف اسلامی گردآوری شده و به گفته‌ی برخی از صاحب‌نظران از ارزنده‌ترین جزواتی است که تاکنون در زمینه‌ی خط ثلث گردآوری و نشر شده است به دوستداران این هنر ارائه دهم.

آثاری که در این مجموعه ارائه می‌شود گزیده‌ای از آثار ثلث‌نویسان گذشته و حال است که اوج قدرت و قوت آن را در دو قرن اخیر در آثار خطاطان عثمانی از استادالاکبر، مصطفی راقم، و تلمیذ خلف وی در قرن معاصر، یعنی مرحوم استاد حامدالآمدی، می‌بینیم.

امید است مجموعه‌ی حاضر در اشاعه‌ی هر چه بیشتر این شاخه‌ی مهم خط که به نظر بسیاری از محققان به ام‌الخطوط (مادر خطوط) شهرت یافته است و فراگیری آن دست کاتب را نیرو می‌بخشد و زمینه‌ای مساعد در جهت تعلیم سایر رشته‌های هم‌خانواده‌ی خط همچون نسخ، محقق، اجازه، رقعه، دیوانی و ... ایجاد می‌کند و یادگیری آنان را سهل می‌سازد، مفید و مؤثر افتد.

جای بسی خوشوقتی است که هنردوستان و هنرمندان عزیز بتوانند از این مجموعه به طور مطلوب بهره برند و آثار و قطعات مندرج را در جهت تعلیم و آموختن سرمشق خود قرار دهند، انشاءالله.