بیان ابزار طراحی (اثر گذارها و اثرپذیرها)

معرفی کتاب بیان ابزار طراحی (اثر گذارها و اثرپذیرها) اثر محمدحسن جواهری

بررسی تعامل میان اثرگذاری و اثرپذیری در هنرهای تجسمی در عرصه هنرهای تجسمی، هر عملی که منجر به ایجاد اثری می‌شود، نیازمند تعاملی بین ابزار اثرگذار (مانند مداد و قلم) و سطح اثرپذیر (مانند کاغذ) است تا بازنمایی ایده به شکلی زیباشناسانه ممکن گردد.

از دوران باستان، انسان‌ها این تعامل را کشف کرده‌اند؛ برای مثال، انسان نخستین با سنگ‌های تیز بر دیواره غارها حکاکی می‌کرد و با ترکیبی از گل سرخ و چربی حیوانات، تصاویر شکار را خلق می‌نمود. برخی از این آثار در غارهای لاسکو و فوندوگوم اسپانیا و فرانسه و همچنین غارهای کردستان ایران یافت شده‌اند. کتیبه‌های برجای‌مانده از تمدن‌های باستانی نیز محصول این فعل‌وانفعال هستند. حروف کنده‌شده روی سنگ یا گل تنها از طریق ابزارهای تیز فلزی قابل اجرا بوده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد هر اثرگذاری نیاز به بستری اثرپذیر دارد. برای مثال، بدون واکنش دیوار یا کاغذ، خطوط مداد، قلم یا ابزارهای دیگر نمی‌توانند شکل بگیرند. این ویژگی بنیادی در تمام سطوح و ابزارها دیده می‌شود؛ از نوشتن با پر کلاغ و مرکب روی کاغذ تا استفاده از قلم فلزی روی صفحات برقی و مداد یا رنگ بر روی بوم. می‌توان گفت که کشف ابزارهایی مانند سنگ و فلز توسط انسان‌های نخستین زمینه‌ساز پیشرفت‌هایی شد که به تدریج به ابزارهای پیچیده‌تر امروزی منتهی گشت. اما تاکنون اندیشیده‌اید چرا از ابزار خاصی برای ایجاد آثار هنری استفاده می‌کنید؟ مثلا چرا کاغذ خاصی را ترجیح می‌دهید یا چرا انتخاب نوع قلم اهمیت دارد؟ آیا تجربه کرده‌اید که یک ابزار غیرمعمول را برای کار روی سطحی غیرمنتظره امتحان کنید؟ این سوالات ممکن است ساده به نظر برسند، اما نکته‌ای عمیق دارند: کیفیت نهایی یک اثر هنری وابسته به ترکیب «اثرگذار» و «اثرپذیر» مناسب است.

هر ماده‌ای نسبت به واکنش‌ها و حواس مختلف، ویژگی خاص خود را دارد. به طور مثال، آبرنگ حس لطافت و آرامش را به نمایش می‌گذارد؛ اما این حس بسته به نوع کاغذ متغیر است. کاغذ کاهی آب را جذب کرده و فرآیند کار را مختل می‌کند، درحالی‌که کاغذ فابریانو با بافت مناسب خود حس لطافت بیشتر و کنترل بهتری برای هنرمند فراهم می‌سازد. همچنین استفاده از کاغذهای ضخیم‌تر مانند کانسن ۴۰۰ گرمی باعث تقویت حس آرامش در هنگام خلق اثر و انتقال آن به مخاطب می‌شود.

در این کتاب، چهار ابزار خاص اثرگذار بر انواع مختلف سطوح اثرپذیر آزمایش شده‌اند:

- قلم فلزی و روان‌نویس روی کاغذ A4 با وزن ۸۵ گرم و کاغذ برقی

- مدادهای B6 و HB بر روی کاغذ پارس و A4 - قلم آبرنگ (آبمرکب) بر روی کاغذ چوکا و سوزنی

- مداد کنته روی مقوا و کاغذ چوکا

- قلم نی یا ماژیک روی کاغذ 

هر یک از این تکنیک‌ها، کیفیت حسی متفاوتی را ایجاد می‌کنند. برای مثال، استفاده از قلم فلزی دقت و مهارت طراحی را نشان داده و احساسی از قدرت و ظرافت بصری در بیننده ایجاد می‌کند. همچنین طراحی‌های آبرنگی با حالتی سیال و آزادانه به نمایش می‌آیند که آرامش‌بخش است. این تعامل میان ابزارهای اثرگذار و سطوح اثرپذیر یکی از اصول بنیادین خلق زیبایی در هنرهای تجسمی است که در نهایت پیوندی منحصربه‌فرد میان هنرمند، اثر هنری و مخاطب برقرار می‌کند.