موسیقی، کار و زندگی (در غرب مازندران تنکابن قدیم)

معرفی کتاب موسیقی، کار و زندگی در غرب مازندران اثر جهانگیر دانای علمی

این کتاب اثری ارزشمند است که به شکلی جامع و نظام‌مند به بررسی ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی، آداب‌ و رسوم محلی مردمان شمال ایران، و همچنین موسیقی، آوازها و اشعار فولکلور مناطق مختلف تنکابن و نواحی اطراف آن اختصاص دارد. این کتاب با تمرکز بر تنکابن، که در گذشته با نام شهسوار شناخته می‌شد، به زیبایی پیوند میان زندگی روزمره مردم و میراث فرهنگی و هنری منطقه را به تصویر کشیده است. اثر با مقدمه‌ای مختصر درباره تاریخچه و موقعیت جغرافیایی شهر تنکابن آغاز می‌شود، و سپس به تحلیل تحولات تاریخی این منطقه از دوران گذشته تا زمانی که از گیلان جدا شده و به مازندران پیوست، می‌پردازد.

نویسنده در این بخش ضمن ارائه اطلاعات تاریخی، نگاهی کلی به طبیعت پویا و ساختار اجتماعی منطقه داشته است. در ادامه، مروری بر ویژگی‌های موسیقی محلی گیلان، مازندران و به‌طور خاص شهر تنکابن به خواننده ارائه می‌شود تا او را با اصوات و سبک‌های موسیقایی برجسته این نواحی بیشتر آشنا کند.

هدف اصلی از تألیف این کتاب، ارائه تصویری روشن و آگاهانه از چگونگی شکل‌گیری ساختار شهری شهسوار است؛ شهری که رشد و توسعه آن از اوایل دهه ۱۳۱۰ خورشیدی آغاز شد. این تغییرات از زمانی رخ داد که برخی ادارات مهم دولتی از خرم‌آباد به بندر شهسوار منتقل شدند؛ اتفاقی که نقش بسزایی در آبادانی این منطقه ایفا کرد. پیش از آن، تنکابن شهری کوچک با امکانات محدود محسوب می‌شد.

نویسنده تلاش کرده است که ابعاد مختلف این تحولات را با رویکردی پژوهشی و استناد به داده‌های تاریخی بررسی کند. البته لازم به ذکر است که اواخر قرن بیستم میلادی، این شهر بار دیگر با تغییر نام، عنوان قدیمی خود یعنی تنکابن را بازپس گرفت. در خصوص جغرافیای منطقه، کتاب اطلاعات دقیقی ارائه می‌کند. شهرستان تنکابن که در غرب‌ترین بخش استان مازندران قرار گرفته، از شمال به دریای خزر، از جنوب به دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز، از شرق به شهرستان عباس‌آباد و از غرب به رودخانه چالکرود محدود می‌شود. این ویژگی‌های جغرافیایی سهم بسزایی در شکل‌گیری فرهنگ و سبک زندگی مردم این خطه داشته است.

این کتاب گزینه‌ای ایده‌آل برای افرادی است که علاقه‌مند به موسیقی محلی ایران، به‌ویژه سبک‌ها و آوازهای رایج در خطۀ شمال کشور هستند. همچنین، کسانی که به تاریخ و پیشینه اجتماعی این منطقه توجه دارند، می‌توانند از خواندن این اثر بهره ببرند. این کتاب نه تنها یک راهنمای موسیقایی است، بلکه پلی میان گذشته غنی فرهنگی منطقه و نسل‌های امروزی ایجاد می‌کند.

بخشی از کتاب:

در گذشته‌های دور مردم گیلان از دهل و کرنا در جنگ‌ها به علت فضای سبز و درختان سر برفلک کشیده که امکان پنهان شدن آن‌ها را در برابر دشمن مهیا می‌کرد، به خوبی در مقابل دشمنان غدار استفاده می‌کردند؛ بنابراین عملکرد به‌موقع، این سازها به جای صدها شمشیر و نیزه کاربرد داشت، یا اینکه نواختن هر یک از این سازها در زمان خود، معنی خاص خود را در مناطق گیلان و همچنین مازندران داشته است چنان‌که: کرنا، پیش از این برای اطلاع‌رسانی و اعلام خبری به مردم از آن استفاده می‌شد چنان‌که در منابع تاریخی نوشته شده:کرنا زدن برای مناصب و دهی دادن به حاکمی در گیلان نواخته می‌شد یا در زمانی که شاه یعقوب پسر اوزون حسن به همراه رستم کوهدمی و دیگر افراد تصمیم به تصرف کوهدم گرفتند، سید ظهیرالدین مرعشی با توجه به افراد قلیلش در میان جنگل با روش کمین‌نشینی با نواختن کرنا و نقاره توسط افرادش توانست باعث وحشت و فرار دشمن شود.