استاد محمد سیاه قلم (هنرمندی با سه چهره)

محمد سیاه‌قلم از استادان قرن ۹ قمری است و حدود یک صد سال می‌شود که هنرپژوهان جهان درباره او صحبت می‌کنند، ادامه‌داد: به‌خاطر آثاری که خلق کرده هنوز پژوهشگران به نتیجه نرسیده‌اند چه کسی بوده است. یعقوب آژند بیان می کند که در کتاب «محمد سیاه‌قلم هنرمندی با سه چهره» تمام نظرات درباره این هنرمند را آورده‌ و یک به یک درباره آن‌ها بحث کرده‌ است. در نهایت ثابت شده او یکی از هنرمندان برجسته ایرانی است با این که آثارش در توپقاپی سرای ترکیه نگهداری می‌شود و آن‌ها می‌خواستند محمد سیاه‌قلم را هنرمندی ترک معرفی کنند. آژند که در کتاب «محمد سیاه‌قلم هنرمندی با سه چهره» به معرفی، نحوه و روش آثار و تحلیل کارهای این هنرمند پرداخته است. او سال‌ها پیش در قالب کتابی جیبی که توسط انتشارات امیرکبیر نشر یافت درباره این هنرمند که در ایران ناشناخته بود نکاتی را مطرح کرد. انتشار کتاب نظر پژوهشگران زیادی را به خود جلب کرد. تحقیق و پژوهش درباره محمد سیاه‌قلم را ادامه داد تا با دقت تمام او را به جامعه ایرانی معرفی کنم که این استاد چه کسی هست، چه کارهایی کرده و چرا هنرپژوهان راجع به او نقد و نظر می‌دهند. متاسفانه هر پژوهشگری او را به یک کشور نسبت داده از ترک، روس، چین و... نظرات بسیار عجیبی درباره این هنرمند مطرح شده است. محمدسیاه‌قلم هنرمندی ایرانی اهل تبریز بوده است. او در کنار استادش عبدالحی به سمرقند می‌رود و در آنجا کار می‌کند. سپس به هرات نزد بایسنقرمیرزا می‌رود و کار را ادامه می‌دهد. در هرات لقب «غیاث‌الدین» می‌گیرد. غیاث‌الدین نقاش همان غیاث‌الدین محمد است و غیاث‌الدین محمد نقاش، محمدبن محمود شاه خیام است که در جوانی که نزد بایسنقر میرزا لقب «غیاث‌الدین» می‌گیرد چون در آن زمان نقاشان را با لقب نامگذاری می‌کردند. مثل (سیف‌الدین نقاش). آژند می گوید در کتاب ثابت کرده‌ام اسم او محمد است با دو سندی که ارایه داده‌ام از منابع آن دوره. به هر حال استاد محمد سیاه‌قلم عنوانی است که شاگردانش که او را می‌شناختند در زیر آثارش به او لقب داده‌اند. کتاب «محمد سیاه‌قلم هنرمندی با سه چهره» نخستین کتابی است که به شکل مفصل درباره محمد سیاه‌قلم چاپ می‌شود. این هنرمند یکی از استادان برجسته و نقاش جهانی است. او کارهایی عجیب و غریب انجام داده با تصاویر عجیب و غریبی از زندگی روزمره مردم.