طراحی به روش حسی

کتاب حاضر براي اين نوشته شده است که به طور عملی مورد استفاده قرار گيرد نه اين‌که صرفاً مثل بعضی کتاب‌ها به دقت آن را بخوانید بدون این‌که مسایل آن را حل کنید.

فرض را بر اين مي‌گذارم که شما مي‌خواهيد یک دوره‌ی يک ساله در مدرسه‌ی هنر تحصيل کنيد و من تصميم دارم تا جايي که ممکن است آن‌چه را که در طول يک سال در يکي از کلاس‌هاي من در واحد هنرجويان هنر فرا مي‌گيريد، در اين کتاب به شما بياموزم. اهميتي نمي‌دهم که شما که هستيد، چه کاري مي‌توانيد انجام دهيد يا تحصيلات شما چيست. تنها علاقمندم که مواردی را که به عقيده‌ی من در طراحي به شما کمک خواهند کرد، به شما نشان دهم. علاقه‌ی من در اين موضوع عملي است، زيرا تلاش من کمک به پيشرفت هنرمندان است.

هنرجوياني که در کلاس‌هاي من حضور مي‌يابند، افرادي با سليقه‌ها، پيشينه و شايستگي‌هاي کاملاً متفاوت هستند. بعضي از آن‌ها تحصيلات بالايي دارند و برخي اصلاً تحصيلاتي ندارند. عده‌‌اي خود معلم بوده‌‌اند. صرف‌نظر از اين‌که از قبل تا چه اندازه آمادگي داشته‌اند، هميشه از آنان مي‌خواهم – هم‌چنان که از شما خواهم خواست- که مانند يک تازه‌کار اين تکاليف را از ابتدا انجام دهند. من معتقدم که دليل اين کار در حين کار براي شما آشکار مي‌شود. هر تمرين ادامه‌ی تمرين قبل از خود است و بدين ترتيب اگر از ابتدا شروع به مطالعه‌ی کتاب نکنيد به طور حتم نتیجه‌ی معکوس می‌گیرید.

متن کتاب بر اساس برنامه‌ريزي کاري، نه موضوع، تنظيم شده است، زيرا تمرین از هر چيز مهم‌تر است. هر بخش از مطالب خواندني کتاب با برنامه‌ريزي پانزده ساعته‌ی طراحي عملی همراه است. اولين روز کاري را با مطالعه‌ی بخش اول آغاز کنيد تا به دستورالعملي برسيد که از شما مي‌خواهد تا بر اساس جدول 1A به مدت سه ساعت طراحي کنيد. سپس شروع به طراحي کنيد.

از شما مي‌خواهم که تکاليف هر بخش را با دقت انجام دهيد زيرا هر کدام با دقت خاص  و با هدفي مشخص طرح‌ريزي شده‌اند. تا وقتی برنامه‌ی عملی را به اتمام نرسانده‌اید، حتي نبايد پاراگراف‌هاي بعدي را بخوانيد. اگر پس از تلاش فراوان در اجرای یک تمرین موفق نشدید، بلافاصله آن را کنار بگذارید. اگر احساس کرديد که يک تمرين را متوجه نمي‌شويد و نمي‌توانيد آن را انجام دهيد، بهتر است سعي خود را بکنيد و تا جايي که مي‌توانيد در مدت زمان ذکر شده طراحی کنید، سپس تمرين بعدي را امتحان کنيد. تمرین‌ها ديگري نيز وجود دارند که این ضعف را جبران می‌کنند اما به شرطی که تلاش لازم براي اجرای آن‌ها صرف شده باشد.

در اکثر دوره‌های آموزشي ايده‌ی کلي این است که هر برنامه را هرچه زودتر به اتمام برسانید اما، در طراحي اين مسأله به هيچ وجه صادق نيست. اگر واقعاً با استعداد باشيد، نتيجه‌ی کارتان به اين بستگي ندارد که تا چه اندازه سريع‌تر از سايرين منظور معلم را درک کرده و کار را به اتمام رسانده‌ايد، بلکه به  اين بستگي دارد که توانايي شما در طراحی عملی در پايان يک‌سال کار نسبت به آن عده که استعداد کم‌تري دارند تا چه اندازه بيش‌تر شده است. آن‌چه که بايد بياموزيد صرفاً تکاليف کتاب نيستند زیرا آن‌ها را تا حد ممکن ساده انتخاب کرده‌ام. شما می‌خواهید طراحي کردن را ياد بگيريد. هر تمرين صرفاً روشي سودمند است که با استفاده از آن می‌توانید مردم و اشياء را به نحوی مطالعه کنيد که حداکثر بهره را از تلاش خود بگيريد.

در هنگام شروع، سعي کنيد ظرفيت فکر کردنِ تنها به يک موضوع را در يک زمان، در خود بالا ببريد. در تمرین‌های اين کتاب سعي کرده‌ام تا مراحل يا اعمالي را که در آموزش طراحي به نظرم ضروري هستند، از يکديگر تفکيک کنم. مرکز توجه‌ام را ابتدا روي يک موضوع و سپس به موضوع بعد معطوف مي‌کنم تا با متمرکز شدن روي يک موضوع خاص بتوانيد به‌طور کامل آن را ياد بگيريد. در نهايت تمرین‌ها به يکديگر ربط پیدا می‌کنند و روشي را که بدين ترتيب شکل مي‌گيرد مي‌توانيد در مورد هر طراحي استفاده کنيد.

 اگر در سه ماهه‌ی اول طرح‌هاي شما به طراحي‌هايي که تاکنون ديده‌‌ايد شباهتي نداشت، چندان نگران نباشيد. تا زماني که منتهای کوشش خود را مي‌کنيد نبایستی به این فکر باشید که کار شما به چه چيزي شباهت دارد. تلاش شما براي ترسيم يک طرح خاص نيست بلکه براي کسب تجربه است– و اين مسأله حتی موقعی که به سن هشتاد سالگی می‌رسید نیز صدق خواهد کرد.

به عقيده‌ی من، بر نحوه‌ی اجرای نقاشي‌ها و طراحي‌هايي که هنرجويان در مدارس هنري انجام مي‌دهند، تأکيد بسيار زيادي مي‌شود. اگر براي تمرين آواز نزد يک مربي آواز برويد، او در ابتدا به جای آواز، به شما تمرين نفس کشیدن یاد مي‌دهد. هيچ‌کس نيز از شما انتظار ندارد که تمرین‌ها خود را در حضور جمع بخوانيد. و به همين صورت هيچ‌کس از شما انتظار ندارد که طراحی‌های خود را به عنوان اولين تجربه، در معرض دید ديگران قرار دهيد.

تفاوت زيادي بين طراحي و طرح کشیدن وجود دارد. کارهايي را که چندين مرتبه به‌صورت مداوم انجام مي‌دهيد، چيزي جز تمرين نيستند. اين تمرین‌ها تنها نشان‌دهنده‌ی نتيجه‌ی تلاش و فعاليت ذهني و فيزيکي شما در ترسيم طرح‌هايتان مي‌باشند. پيشرفت شما روی کاغذ ثبت نمی‌شود، بلکه نموداري است از افزايش دانش شما در بهتر ديدن محیط اطرافتان.

متأسفانه اکثر هنرجويان، شخصاً يا تحت تأثير مربي خود، به شدت از اشتباهات تکنیکی وحشت مي‌کنند. بايد بدانيد که اين اشتباهات اجتناب‌ناپذيرند. هرچه زودتر اولين پنج هزار اشتباه خود را انجام دهید، سريع‌تر می‌توانید آن‌‌ها را اصلاح کنيد براي اين‌که تمرین‌ها واضح‌تر باشند، کتاب حاضر به‌صورتي نوشته شده که گويي شما هنرجوي مدرسه‌ی هنر هستيد.

مي‌دانم که بسيار کساني هستند که شانس رفتن به مدارس هنری را ندارند، اما به علت داشتن توانايي و اشتياق، شايستگي راهنمايي شدن را دارند. به اين اميد که کتاب حاضر بتواند نقش يک معلم را براي چنين افرادي بازي کند، ساده‌ترين و کاربردي‌ترين توضيحات را در دستورالعمل‌ها گنجانده‌ام. اگر کلاسي در دسترس شما نبود، پيشنهاد من اين است که گروه کوچکي ترتيب دهيد و هزينه‌ی يک مدل را با هم بپردازيد. در چنین مواردی یکی از خودتان را به عنوان سر گروه انتخاب کنید که سرپرستی کلاس را به عهده بگیرد.

با این هدف و امید که این کتاب بتواند به عنوان یک معلم به این‌گونه افراد خدمت کند، جزیی‌ترین و ساده‌ترین مباحث آموزشی را در این کتاب آورده‌ام. ‌من توصیه می‌کنم: جایی‌که هیچ کلاسی در دسترس نیست، هنرجویان به‌طور گروهی و برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها دور هم جمع شوند و از روی این کتاب آموزش ببینند. در این گروه، اگر یک نفر به عنوان سر گروه انتخاب شود، جلسات نظم بیشتری پیدا خواهند کرد.

همان‌طور که در تمرین‌ها توضيح داده شده، فرض را بر اين مي‌گذاريم که مدل برهنه دارید؛ هرچند تمامي تمرین‌ها را مي‌توانيد با مدل پوشيده انجام دهيد البته به‌غير از تمرین‌ها آناتومي که در آن موارد مي‌توانيد از مدل‌های گچی استفاده کنيد. اگر نمي‌توانيد از عهده‌ی مخارج مدل برآييد، هر زمان که توانستيد از دوستان يا افراد خانواده بخواهيد در وضعيت دلخواه شما قرار بگيرند تا از آن‌ها طرح بکشيد، و در سایر اوقات روي اشياء و مناظر کار کنيد.

همان‌طور که در طول کار متوجه خواهيد شد، به‌غير از پاره‌اي موارد، تمرین‌ها هم در مورد اشياء هستند و هم در مورد بدن. هر از گاهي در زمينه‌ی اشیاءء مناسب پيشنهاداتي داده‌ام، و از شما انتظار مي‌رود که کار خود را با طراحي چنین اشیاءیی تکميل کنيد، حتي اگر به‌طور منظم از روي مدل انسان طراحي مي‌کنيد.

مدل بايد در وسط اتاق قرار گيرد تا همه‌ی هنرجويان بتوانند در نزديکي آن قرار بگيرند و از تمامي زوايا وضعيت بدن آن را ببينند. روي يک صندلي راحت بنشينيد و زیردستی خود را بر پشت صندلي جلوی خود تکیه دهيد. (براي انجام اين تمرین‌ها اين وضعيت راحت و خودماني نسبت به نشستن يا ايستادن روي سه‌پايه‌ی نقاشي مناسب‌تر است). اگر شب‌ها کار مي‌کنيد از نور غير مستقيم يا نورهاي سقفي از جهات مختلف استفاده کنيد، و اگر در روز کار مي‌کنيد نگذاريد نور مستقيم روي شکل بتابد. از به کار بردن منابع نوری مانند نورافکن پرهیز کنيد.

در ابتداي هر تمرين ليستي از مواد جديد مورد نياز مي‌يابيد. بسياري از اين مواد را به‌راحتي از هر جايي مي‌توانيد تهيه کنيد. بیش‌تر چیزهایی که نام برده شده ارزان هستند و نسبت به وسایل گران‌قیمت، برای این تمرینات مناسب‌تر هستند. این تصور که ابزارهای گران‌بها همیشه بهترند نادرست است، از خریدن و استفاده از آن‌ها خودداری کنید: حتی اگر توانایی مالی خرید آن‌ها را داشته باشید.

با نگاه کردن به مدل در حالت‌هاي مختلف مي‌توانيد چندين وضعيت بدن آن را بررسي و تجربه کنيد. اگر در کلاسي کار مي‌کنيد که برنامه‌ی کاري اين کتاب را دنبال نمي‌کنند، در جایی قرار بگیرید که حالت مدل مناسب نیاز شما باشد. اگر وضعيت مدل با نیاز شما مطابقت نداشت، طراحي را متوقف کنيد و اشياء درون کلاس، اتاق يا هم‌کلاسی‌های خود را بکشید.

در هر شرايط محيطي که کار مي‌کنيد – در کلاس يا به تنهايي، با مدل يا بدون مدل- موفقيت نهايي شما تنها به يک عامل، که همانا خود شما هستيد، بستگي دارد. اين تصور غلطی است که فکر کنيد با حداقل تلاش حداکثر نتيجه را مي‌گيريد، زیرا نابرده رنج، گنج میسر نمی‌شود. شما از شخصي که شما را در کوهستان راهنمايي مي‌کند انتظار داريد که انرژي شما را ذخيره کند و بهترين راه را به شما نشان دهد، اما بدون حرکت پیشرفتی حاصل نمی‌شود. عقیده‌ی من اين است که شما را به‌صورتي راهنمايي کنم که بیش‌ترین تلاش را بکنيد، تا با اجرای آن موفق شويد.

اگر روزي اين تجربه را کسب کرديد، متوجه مي‌شويد که صحبت کردن به صورت واضح و مختصر درباره‌ی هنر تا چه اندازه دشوار است. اما شما تنها آن‌چه را که من بايد بگويم نمي‌خوانيد، بلکه بايد روي آن‌ها کار کنيد؛ از اين‌رو من بر اين باورم که با کاربرد طبیعی و فردی اين کتاب، مي‌توانيد به نتایج خاصی دست پيدا کنيد. هر يک از شما به روشي مخصوص به خود مطالبي را به آن فهرست اضافه خواهيد کرد. کتاب هم به همین منظور تهیه شده است.