کتاب نگرش نگاره ها چطور می توان یک نقاشی خوب را تشخیص داد

معرفی کتاب نگرش نگاره ها چطور می توان یک نقاشی خوب را تشخیص داد اثر کنت کلارک

مقدمه

شکی نیست که می‌توان از راه‌های مختلفی به آثار نقاشی نگریست و راهی هم وجود ندارد که لزوماً بهتر از دیگر راه‌ها باشد. برخی از هنرمندان شاخص قدیم — نظیر لئوناردو داوینچی، دورر، پوسن، رینولدز و دلاکروا — نقطه‌نظرهای خود را درباره هنر نقاشی برای آیندگان به یادگار گذاشته‌اند؛ اما دلایل آن‌ها در توجیه ارزش هنری آثارشان اغلب برای هنرمندان نوین قابل قبول نیست. منتقدان بزرگ گذشته — مانند وازاری، لوماتزو، راسکین و بودلر — وضع مشابهی دارند. البته نباید فراموش کرد که در دوران این نقاشان و منتقدان، معیارهای نقاشی هم بالاتر از معیارهای کنونی بوده و هم حرفه نقد هنری، با قواعد و ضوابطی منظم‌تر از آنچه امروزه تصور می‌شود، برگزار می‌شده است.

منتقدان قدیم حداقل در این نکته اتفاق نظر داشتند که آثار هنری کم و بیش مشابهی را تحسین می‌کردند و اختلاف نظرشان عمدتاً در مقایسه معیارهای قضاوتشان بود. در این برخورد نظرات، حتی خود نقاشان نیز در مسائل تکنیکی وجوه اشتراکی داشتند. به هر حال، همین توافق اولیه منتقدان بر سر ارزشمند بودن برخی آثار، بحث آن‌ها را محدود می‌کرد به اثبات نادرستی دلایل مخالفانشان.

امروزه اما، که خود صورت مسئله محل بحث است، بیان چنین اظهاراتی نه تنها بی‌مورد است بلکه جهل تاریخی گوینده را نیز نشان می‌دهد. وقتی باب چنین بحثی بسته شود، به کسانی که مدعی‌اند هنر را تنها از زاویه علایق درونی خود تشخیص می‌دهند، میدان نمی‌دهیم. اگر کسی یک بار به عمق موضوعی تأمل کند و دشواری‌های آن را تجربه نماید، چنین ادعایی نخواهد داشت.

ممارست و تمرین پیگیر در هر امری، ناگزیر مهارت‌هایی به همراه می‌آورد. هر شخصی می‌تواند آشپزی یا چوگان را بیاموزد و حتی اگر در آن فنون مهارت کامل نداشته باشد، نسبت به کسی که اصلاً قدمی برنداشته است، بسیار آزموده‌تر است. منظورم این است که چگونگی مواجهه با یک اثر نقاشی به گونه‌ای که لذت تماشای آن تشدید و پایدار شود، قابل آموختن است.

البته اگر قرار باشد هنر چیزی فراتر از لذت صرف عرضه کند — اصلی که بدون شک مورد قبول همۀ بزرگان هنر است — دیگر نمی‌توان تنها با تشخیص علایق شخصی راه به جایی برد. هنر نه آب‌نبات است و نه پیاله شراب مست‌کننده. معنای یک اثر بزرگ هنری یا هر توشۀ ناچیزی که از آن معنا می‌گیریم، باید به نحوی به زندگی شخصی ما مربوط باشد که نیروی روحی ما را افزایش دهد. لازمه نگاه کردن به آثار نقاشی، از خود مایه گذاشتن فعالانه است و رسیدن به این حالت نیز در ابتدا نیازمند انضباط و تمرین است.

باور ندارم قواعد خاص و ثابتی برای چنین تمرینی وجود داشته باشد، اما شاید تجربه‌های یک شیفته دیرپای هنر نقاشی بتواند راهگشا باشد. در مقاله‌هایی که در ادامه خواهد آمد، همین تجربه‌ها را با دقت عرضه کرده‌ام و احساسات و افکارم را در مواجهه با شانزده اثر شاخص نقاشی گشوده‌ام. سعی کرده‌ام آثار را از وسیع‌ترین طیف ممکن انتخاب کنم تا واکنش‌ها و برانگیزش‌هایم در برابر آن‌ها از گستردگی و تنوع لازم برخوردار باشد.