کتاب یادی از کاروانسراها، رباط ها و کاروان ها در ایران

معرفی کتاب یادی از کاروانسراها، رباط ها و کاروان ها در ایران اثر محمدتقی احسانی 

باید توجه داشت که تاریخ کشور ما تا حدود یک قرن پیش بر مبنای داستان‌های اساطیری بود. حکیم ابوالقاسم فردوسی، حماسه‌سرای بزرگ ایران، بر اساس «خداینامه» یا «نامه خسروان» که به دست او رسید، توانست شاهنامه را به صورت نظم درآورد. عامه مردم ایران به اندازه‌ای که با تاریخ اساطیری آشنا هستند، از تاریخ واقعی ایران اطلاع ندارند. تا نیم قرن پیش نیز در مدارس کشور، تاریخ قدیم ایران بر پایه پادشاهی کیانیان، پیشدادیان و پهلوانان اساطیری و حماسه‌هایی که به صورت منظوم در شاهنامه گردآوری شده بود، به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شد. به هر حال، بیشتر مردم حتی طبقه تحصیل‌کرده از تاریخ واقعی قدیم ایران اکثراً بی‌خبر بودند.

در طول یک قرن اخیر، به واسطه کوشش‌های مستمر باستان‌شناسان، مورخان و ایران‌شناسانی مانند راولینسون انگلیسی که توانست کتیبه‌های میخی بیستون را نزدیک کرمانشاه برای اولین بار ترجمه کند، سایر سنگ‌نبشته‌های دوران باستان به تدریج مورد مطالعه قرار گرفتند. بدین ترتیب بارقه امیدی بر علم باستان‌شناسی و تاریخ از یاد رفته کشور ما تابیده شد و علمای این فن توانستند سایر کتیبه‌های سنگی قدیم را خوانده و ترجمه نمایند.

یکی دیگر از خاورشناسان دوستدار تمدن و فرهنگ ایران، پروفسور هرتسفلد آلمانی است که عمری را صرف بررسی‌های هنر و فرهنگ ایرانی نمود و تألیفات متعددی درباره آن به زبان‌های آلمانی، فرانسوی و انگلیسی به رشته تحریر درآورد. هرتسفلد که به زبان پهلوی آشنایی داشت، طی چهل سال مطالعه و کاوش‌های زیرزمینی موفق شد کاخ‌های تخت جمشید را طی چندین سال تلاش از زیر توده‌های ضخیم خاک بیرون آورد و بناهای هخامنشی را کشف کند. این کاوش‌ها منجر به پیدایش کتیبه‌های میخی بیشتر و الواح زرین و سیمین داریوش بزرگ شد که ترجمه شده و به مستندات تاریخ قدیم ایران پیوستند.

بدون تردید خدمات ارزشمند دکتر گیرشمن، باستان‌شناس فرانسوی، را نیز نباید از یاد برد. وی در حفریات شوش و کاوش‌های باستان‌شناسی در کیان‌تپه نهاوند، تپه‌های سیلک کاشان و حصارتپه دامغان نقش مهمی داشت. تحقیقات عمیق و ارزنده این محقق بزرگ موجب کشف تمدن عیلامی در دشت‌های خوزستان و شناخت اقوام آریایی، سیت، هیتی‌ها و میتانی‌ها در دامنه بلندای زاگرس شد. بدین ترتیب تمدن‌های ناشناخته عصر کهن و مجهولات تاریخ دوران باستان ایران کشف و به برگ‌های تاریخ باستانی کشور افزوده شد و راهنمایی مطمئن برای مورخان جدید گردید.

گیرشمن همچنین با کشف غاری در ایران که متعلق به دوره مسکون بود و کشف معابد زیگورات نزدیک شوش، باب تازه‌ای را در تاریخ کهن ایران گشود.