واحدهای پولی ایران در عصر قاجار

معرفی کتاب واحدهای پولی ایران در عصر قاجار اثر سید رضا حسینی

مقدمه واحدهای پولی ایران در عصر قاجار

«پول» و تاریخ پرماجرای آن سال‌هاست که نظر بسیاری از پژوهشگران در رشته‌های مختلف علمی همچون تاریخ، باستان‌شناسی، اقتصاد و علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است. از نخستین سال‌های حیات انسان بر این کره خاکی، نیاز او به تأمین آنچه در اختیار نداشت و بدان محتاج بود، او را به سمت معاملات پایاپای سوق داد. سپس انسان به این فکر افتاد که کالاهایی که خواهان بیشتری داشتند را به‌عنوان واسطه‌های مبادلاتی برگزیند.

بدین ترتیب، با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی سرزمین‌های مختلف، در هر منطقه اشیایی پرطرفدار تبدیل به نخستین پول‌های جهان شدند. لزوم مبادله با مردمان دیگر سرزمین‌ها، دوام پایین بسیاری از کالاهای واسطه‌ای مانند غلات و پوست حیوانات، حجم زیاد اشیاء، و همچنین اقبال عمومی نسبت به فلزات گرانبها، همگی موجب شدند که طلا و نقره به مهم‌ترین پول‌های ابتدایی تبدیل شوند. این موضوع باعث شد تا این دو فلز به ترکیب اصلی مسکوکات اولیه بدل شوند.

به‌طور دقیق مشخص نیست که نخستین مسکوک جهان در کدام سرزمین و توسط کدام ملت ضرب شده است، اما یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد قدیمی‌ترین سکه کشف شده، قطعه‌ای متعلق به دوران حکومت «سناخریب» پادشاه آشور در شمال بین‌النهرین (عراق کنونی) است که بیش از ۲۷ قرن قدمت دارد. همچنین بارها در کتب مختلف خوانده‌ایم که مردمان سرزمین لودیه، واقع در آسیای صغیر و منطبق بر غرب ترکیه امروزی، احتمالاً نخستین ملتی بوده‌اند که از آلیاژ طبیعی طلا و نقره موسوم به «الکتروم» برای ضرب مسکوکات استفاده کرده‌اند.

قدیمی‌ترین سکه‌های لودی مربوط به پادشاه ژیک (۶۸۷–۶۵۲ ق.م) به صورت قطعات ضخیم و نامنظم الکتروم هستند که روی آن‌ها شیارهای موازی و در پشت آن‌ها فرورفتگی‌هایی حک شده است؛ در بعضی از این فرورفتگی‌ها نقش روباه دیده می‌شود. البته در خصوص تعیین کهن‌ترین مسکوکات جهان نظرات دیگری نیز بیان شده است.