مجموعه کتاب / دایره المعارف دستبافته داری استان کرمان / جلد پنجم (دایره المعارف گلیم شهر جهانی سیرجان)

معرفی کتاب دایره المعارف دستبافته داری استان کرمان / جلد پنجم (دایره المعارف گلیم شهر جهانی سیرجان) اثر عقیل سیستانی

مقدمه

فرش، این هنر نشسته بر زمین، نه تنها تکه‌ای از فرهنگ و هویت ایرانی‌ست، بلکه آیینه‌ای‌ است از روح پرنقش اقوام و عشایر این سرزمین. در میان انواع دستبافته‌های سنتی، گلیم جایگاهی یگانه دارد؛ ساده‌ترین، کهن‌ترین و در عین حال پرکاربردترین شکل بافت، که از تاروپود پشم، مو و نخ جان می‌گیرد و در بستر تاریخ هزارساله‌ی ایران تنیده می‌شود.

گلیم تنها یک زیرانداز نیست، بلکه دفتری‌ است از نقش‌ها و رنگ‌هایی که هر کدام، گویای داستانی ناگفته از مردم کوهستان، دشت و کویر است. از پوشش حیوانات باربر گرفته تا رواندازها، از سفره و نمکدان تا درفش و قرآن‌دان، هر تکه‌ای از گلیم، کاربردی مشخص و معنا‌دار دارد. این هنر، زمانی با زندگی روزمره‌ی عشایر و روستاییان در هم تنیده بود و امروز، با ظاهری تزئینی به خانه‌های شهری نیز راه یافته است.

نام گلیم، بسته به فرهنگ‌ها و زبان‌ها، در سراسر جهان تغییر می‌کند: کلیم، کیلیمی، کایلم، چیلیم، پلاس و… اما جوهره‌ی آن یک چیز است: هنرِ زنده‌ی مردمان. رنگ‌هایی که در بافت گلیم به کار می‌رود، اغلب ریشه در طبیعت دارند و تکنیک‌های بافت، از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر متفاوت است. گلیم‌های سنتی را گاه با گیاهان و پوست گردو دواشور می‌کنند تا رنگ کهنه‌نمای آن، حسی از قدمت و اصالت القا کند.

یافته‌هایی چون فرش پازیریک، با قدمتی نزدیک به ۲۵۰۰ سال، نشان از دیرینگی گره‌بافی در فلات ایران دارد؛ هنری که نه‌تنها نیاز به مهارت، بلکه پشتوانه‌ی سنتی هزاران‌ساله داشته است. فرش و گلیم، تنها بافته‌ای زیر پا نیستند، بلکه سندی زنده از فرهنگ، اقلیم و نگاه مردم سرزمین ما به زندگی‌اند.