ایران از پارینه سنگی تا پایان ساسانی به روایت موزه

معرفی کتاب ایران از پارینه سنگی تا پایان ساسانی به روایت موزه اثر ماندانا کرمی

مقدمه

این کتاب، شما را به سفری جذاب در عمق تاریخ ایران باستان می‌برد؛ سفری که از نخستین حضور انسان در این سرزمین در دوران پارینه‌سنگی آغاز شده و تا پایان دوره ساسانی ادامه می‌یابد.

ما برای روایت این سیر تحول شگفت‌انگیز، دریچه‌ای منحصربه‌فرد گشوده‌ایم: سالن ایران باستان در موزه ملی ایران. این رویکرد به ما امکان می‌دهد تا با معرفی اشیاء به نمایش گذاشته شده در این سالن، نه تنها به معرفی این گنجینه‌های باستانی بپردازیم، بلکه آن‌ها را به عنوان مثال‌هایی زنده برای تبیین چگونگی سیر تحول فرهنگی ایران به کار گیریم.

موزه ملی ایران، با بیش از سیصد هزار شیء در مخازن خود، که طیف وسیعی از پارینه‌سنگی تا دوران متأخر اسلامی را شامل می‌شود، غنی‌ترین موزه جهان از نظر میراث باستانی ایران به شمار می‌رود. اگرچه تنها بخش کوچکی از این آثار عظیم در سالن ایران باستان به نمایش درآمده، اما همین گزیده نیز گواه بر غنا و تنوع بی‌نظیر تاریخ و فرهنگ این سرزمین است.

تمام مطالب ارائه‌شده در این کتاب، حاصل استخراج دقیق از کتب و گزارش‌های کاوش‌های باستان‌شناسی است و به تمامی منابع استناد شده است. برای حفظ امانت علمی و پرهیز از اعمال نظرات شخصی، در بسیاری از موارد گزارش‌ها و توضیحات ارائه‌شده توسط باستان‌شناسان عیناً بیان شده است.

در گردآوری این مطالب، با دشواری‌هایی نیز روبرو بودیم. از جمله این چالش‌ها، مختصر بودن برخی از گزارش‌های کاوش و توضیحات توصیفی اشیاء بود که گاه کمک چندانی به معرفی جامع آن‌ها نمی‌کرد. همچنین، در مواردی، خطاهای اجتناب‌ناپذیری در ثبت اولیه اشیاء پس از کاوش یا توقیف از قاچاقچیان وجود داشت که رفع آن‌ها از عهده نگارنده خارج بود.

نحوه چیدمان اشیاء در سالن ایران باستان، محدودیت‌هایی در نحوه توضیح آن‌ها ایجاد کرده است. به عنوان مثال، اشیاء محوطه‌هایی نظیر چغازنبیل و شوش که اغلب مربوط به دوره ایلامی هستند، به دلیل ضرورت هماهنگی با چیدمان کلی سالن، در بخش پیش از تاریخ طبقه‌بندی شده‌اند؛ حال آنکه بر اساس اسناد باستان‌شناسی، ایلامی‌ها در حدود هزاره سوم پیش از میلاد به خط و نگارش دست یافتند و آغاز دوره تاریخی در ایران با تاریخ ایلام آغاز می‌شود. در بخش پیش از تاریخ، تأکید بر مکان کشف اشیاء بوده و طبقه‌بندی بر اساس محوطه محل کشف انجام شده است. اما در قسمت تاریخی، معیار تقسیم‌بندی اشیاء، ترتیب تاریخی آن‌هاست.

برای راحتی مطالعه، از نوشتن زیرنویس برای تصاویر پرهیز شده و توضیحات آن‌ها در داخل متن ارائه شده‌اند. همچنین، جدول گاه‌نگاری از پارینه‌سنگی تا پایان ساسانی در انتهای کتاب ارائه شده و برخی از تصاویر به شکل رنگی در ضمیمه کتاب قابل مشاهده‌اند. راهنمای چیدمان ویترین‌ها نیز در ابتدای کتاب برای شما در نظر گرفته شده است.

در پایان، صمیمانه از راهنمایی‌های جناب آقای دکتر محمدرحیم صراف، استاد دانشگاه تهران، و همکاری صمیمانه تمامی کارکنان موزه ملی ایران، به ویژه خانم فریده شیرخدایی (سرپرست کتابخانه)، خانم محبوبه قلیچ‌خانی (سرپرست بخش عکاسی)، خانم سیما میری (سرپرست بخش تاریخی و لرستان)، خانم نادره عابدی (سرپرست بخش پیش از تاریخ)، آقای فریدون بیگلری (بخش پژوهش‌های پارینه‌سنگی)، آقای دکتر داریوش اکبرزاده و خانم سیمین پیران (تالار کتیبه‌ها)، خانم ناهید غفوری (بخش پژوهش سفال)، و خانم زهره باصری (بخش مهر و سکه) و همچنین خانم هنگامه حبشی گزوانی سپاسگزاریم.

از باستان‌شناسان و صاحب‌نظران محترم انتظار می‌رود که از اشتباهات و نواقص احتمالی این کتاب چشم‌پوشی نکرده و نگارنده را در تصحیح مطالب یاری رسانند.