واژه نامه ی سنگ نبشته های پارسی باستان

معرفی کتاب واژه نامه ی سنگ نبشته های پارسی باستان اثر  دکتر بشیر جم

خواندن دقیق و واژه به واژه سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان، حتی با دسترسی به ترجمه و تلفظ آن‌ها، کاری بسیار دشوار و وقت‌گیر است. یکی از این دشواری‌ها به دلیل نبود نقطه در پایان جمله‌های پارسی باستان است. دقیقاً هنگام مطالعه این متون است که به ارزش بالای این علامت کوچک پی می‌بریم و قدر آن را می‌دانیم. نبود نقطه باعث شده که آغاز و پایان جمله‌های سنگ‌نوشته‌ها آشکار نباشد. از این رو، مطابقت جمله متن مقصد با جمله برابر آن در متن مبدأ، مشروط به دانستن معنای واژه‌های متن مبدأ است.

دشواری دیگر این است که برگردان متن‌ها طبق اصول ترجمه، یعنی جمله به جمله ارائه شده، نه واژه به واژه. این دو عامل موجب شده‌اند که برای مطابقت واژه متن مقصد با برابر آن در متن مبدأ و اصولاً برای آسان‌تر کردن خواندن سنگ‌نوشته‌های پارسی باستان، نیاز به در اختیار داشتن یک واژه‌نامه داشته باشیم. البته در برخی از منابع بخشی به ارائه معانی واژه‌ها اختصاص یافته است، ولی هنگام مراجعه به بخش واژه‌ها به وجود چندین مشکل پی می‌بریم:

نخست آن که، نمی‌دانیم بر اساس چه ترتیبی از نویسه‌ها باید دنبال یک واژه پارسی باستان بگردیم. در حالی که می‌دانیم در فرهنگ‌های فارسی بر اساس ترتیب الف، ب، پ، ت تا آخر، و در فرهنگ‌های انگلیسی نیز طبق ترتیب A, B, C, D تا آخر باید یک واژه را جستجو کنیم. مشکل دیگر این است که در بیشتر منابع، همه واژه‌های سنگ‌نوشته‌ها ارائه نشده است. ضمن این که در توصیف ویژگی‌های ساخت‌واژی و نحوی واژه‌های پارسی باستان، از اصطلاحات انگلیسی یا اصطلاحاتی که بیشتر برای توصیف دستور زبان عربی مناسب است، استفاده کرده‌اند.

مشکل بسیار مهم دیگر تلفظ واژه‌هاست. شیوه تلفظ واژه‌ها با استفاده از حروف لاتین یا فارسی نشان داده می‌شده است. همان‌گونه که می‌دانیم کاربرد حروف لاتین یا فارسی برای نشان دادن تلفظ دقیق نیست و باعث دشواری تشخیص تلفظ می‌گردد.

ویژگی‌های واژه‌نامه حاضر

این واژه‌نامه، هرچند بی‌ایراد نیست، با هدف برطرف ساختن مشکلاتی که در بالا بیان گردید، نگاشته شده است. ویژگی‌های این واژه‌نامه به ترتیب در زیر برشمرده شده است:

واژه‌ها طبق ترتیب حروف الفبای فارسی که در فرهنگ‌های زبان فارسی به کار می‌رود، ارائه شده‌اند. این ترتیب با در نظر گرفتن برابری تلفظ نویسه‌های پارسی باستان با تلفظ حروف الفبای فارسی صورت پذیرفته است. به بیانی روشن‌تر، واژه‌ها به ترتیب: آ - آ، اَ، اُ - او، اِ - ای، ب، پ و الی آخر ارائه گردیده‌اند. همچنین به منظور آسان‌تر کردن جستجوی واژه‌ها، شماره صفحه آغازین هر کدام از نویسه‌ها در آغاز این واژه‌نامه ارائه شده است.